थाट / Ţhāţa

Η τοποθέτηση επτά φθόγγων σε ανοδική σειρά τονικού ύψους ονομάζεται Ţhāţa, Krama, Mela και είναι όρος που σχετίζεται με αυτό που λέμε "κλίμακα" στη Δυτική μουσική. Υπάρχουν 12 νότες στα πλαίσια της οκτάβας, αλλά οι θεωρητικοί αυτοί Ινδικοί τύποι κλίμακας μπορούν να έχουν αποκλειστικά εφτά νότες. Παρόλο που παλαιότερα, στην πραγματεία Caturdandiprakāshikā του Viayankatamukhī, αναφέρονται κατηγοριοποιήσεις των μελωδιών σε 72 Ţhāţa (ένα παρόμοιο σύστημα χρησιμοποιείται στη μουσική της Νότιας Ινδίας), στον εικοστό αιώνα ο ινδός μουσικολόγος Vishnu Narayan Bhātkhande, αξιοποίησε αυτή την κατηγοριοποίηση, αλλά περιόρισε τον αριθμό τους σε 10, τα οποία υποτίθεται πως αρκούν για να κατηγοριοποιήσουν τους Rāga της Χιντουστανικής μουσικής που είναι πραγματικά σε χρήση. Ο Bhātkhande έδωσε ονόματα στα Ţhāţa από το όνομα του πιο χαρακτηριστικου Rāga που (στο επτατονικό, πάντα, Avarohī του) χρησιμοποιεί την εν λόγω διαδοχή. Το "φυσικό" (Śuddha) Ţhāţa θεωρείται πλέον αυτό που προκύπτει από τον Rāga Bilāwala και ονομάζεται Bilāwala Ţhāţa (αντιστοιχεί στην ευρωπαϊκή μείζονα ή Ionian τρόπο).

Διαφορετικοί Rāga που υπάγονται στο ίδιο Ţhāţa ενδεχομένως να μην έχουν τίποτα κοινό σε καθαρά μουσικό επίπεδο, πέρα από τις νότες που δηλώνει το Ţhāţa (δηλ. την ίδια επτατονική κλίμακα), είναι, ωστόσο, εύκολο να παρασυρθεί κάποιος και να επινοήσει συγγενικές σχέσεις ανάμεσα σε Rāga που απλά υπάγονται στο ίδιο Ţhāţa.

Εν συντομία, οι διαφορές ενός Rāga από το Ţhāţa στο οποίο εντάσσεται το μελωδικό του υλικό είναι οι εξής:

• Ένα Ţhāţa είναι πάντα επτατονικό, ενώ ένας Rāga μπορεί να περιλαμβάνει και πέντε ή έξι νότες. Οι πεντατονικοί ή οι εξατονικοί Rāga μπορούν θεωρητικά να ανήκουν σε περισσότερα από ένα Ţhāţa, υπάρχουν ωστόσο ιστορικοί, αισθητικοί και θεωρητικοί λόγοι που επιβάλλουν κάποια επιλογή.
• Οι επτά νότες του Ţhāţa είναι πάντα σε ανιούσα διαδοχή διαστημάτων δευτέρας. Ένας Rāga ωστόσο μπορεί να εμφανίζει υπερπηδήσεις ή παραλείψεις φθόγγων, ιδιαίτερα στην άνοδο (Ārohī).
• Ένα Ţhāţa δεν σχετίζεται με κάποιο συναίσθημα ή ατμόσφαιρα, αλλά ένας Rāga είναι απαραίτητο να εκφράζει κάποιο συναίσθημα ή ατμόσφαιρα.
• Ένα Ţhāţa δεν έχει τονικά κέντρα ή βασικούς φθόγγους όπως Aňśa, Vādī και Samvādī που είναι απαραίτητα σε μια ανάπτυξη Rāga της Χιντουστάνι μουσικής.
• Τα Ţhāţa έχουν ονομαστεί από κάποιον Rāga που κάνει χρήση του τονικού υλικού που περιγράφεται από το Ţhāţa με μορφή κλίμακας. Κανένας Rāga δεν μπορεί να αναπτυχθεί γνωρίζοντας μόνο το Ţhāţa στο οποίο ανήκει.

Πίνακας των Ţhāţa της Hindusthani μουσικής και αντιστοιχία με κλίμακες της Karnāţaka και της Δυτικής μουσικής

Σημείωση: στα ηχητικά παραδείγματα του παραπάνω πίνακα, το ισοκράτημα είναι στη νότα C (nto) (για A=440Hz)

Ο παραπάνω τρόπος κατάταξης έχει επικριθεί από κάποιους μεταγενέστερους θεωρητικούς, όχι μονάχα στο επίπεδο της "αρχής" στην οποία στηρίζεται, αλλά στο ζήτημα της αυτο-συνέπειας. Κι αυτό, γιατί εμφανίζονται συγκεκριμένες παραλείψεις και ασυνέπειες. Σε διάφορες συζητήσεις και δημοσιεύσεις, κάποια από τα ζητήματα ασυνέπειας ή ανεπάρκειας του συστήματος του Bhātkhande για την κατηγοριοποίηση των μελωδιών σε 10  Ţhāţa είναι τα  παρακάτω:

• Πολλοί αναφέρονται στο γεγονός ότι κάποιοι, λίγοι αλλά σημαντικοί Rāga όπως ο Lalit (που χρησιμοποιεί και τις δύο μορφές της τέταρτης βαθμίδας ma/Ma), δεν εντάσσονται σε κανένα από τα παραπάνω είδη κλίμακας {προχωρημένα, και λίγο εκτός αυτής της θεωρίας, μπορεί να θεωρηθεί τροπική αναστροφή του Toďī}.
• Πολλοί Rāga είναι αλλιώς στο ανέβασμα κι αλλιώς στο κατέβασμα, π.χ. ο ίδιος ο Rāga Khammāj που δίνει και το όνομα στο Ţhāţa, κάνει χρήση του Ni  Śuddha στο Ārohī (σαν Bilāwala Ţhāţa) και του ni Komala στο Avarohī (σαν Khammāj Ţhāţa). Η αλήθεια είναι ότι ζητήματα αυτού του τύπου έχουν εξ ορισμού λυθεί με την αποδοχή του Avarohī ως μοντέλου για τον προσδιορισμό του Ţhāţa.
• Εμφανίζονται κάποιες "παράλογες" ταξινομήσεις, π.χ. ο Rāga Bilāshkānī Toďī που μουσικά και ονομαστικά σχετίζεται με τον Toďī, αλλά δεν έχει Ma Tīvra, έχει καταχωρηθεί στο Bhairavī Ţhāţa, και όχι στο Toďī Ţhāţa.
• Υπάρχει ασάφεια για την ένταξη των πεντατονικών και εξατονικών Rāga σε κάποιο Ţhāţa, όπου –εφόσον δεν εμφανίζονται ποτέ μία ή δύο από τις επτά νότες– μπορεί να θεωρηθεί ότι ένας πεντατονικός Rāga ανήκει σε περισσότερα από ένα Ţhaţa (π.χ. o πεντατονικός Bhupali με νότες Sa Re Ga Pa Dha μπορεί να ανήκει στο Kalyāņa, ή στο Bilāwala ή στο Khammāj Ţhāţa). Μια ιδιαίτερη όμως όψη του ζητήματος είναι η ένταξη δύο πεντατονικών Rāga που χρησιμοποιούν τις ίδιες νότες –αλλά διαφορετικούς μελωδικούς τύπους, μελωδικά κέντρα και άλλες τέτοιες παραμέτρους– σε διαφορετικά Ţhāţa (λες και με κάποιον τρόπο "υποννούνται" ποιες νότες λείπουν).
• Σχετικό με αυτό είναι και το ζήτημα ότι έχει καθοριστεί το Mārawā Ţhāţa SrGMPDNS, από το όνομα του πολύ διαδεδομένου Rāga Mārawā, ο οποίος όμως δεν έχει καθόλου πέμπτη Pa. Ένα ακόμη ζήτημα είναι ότι –λόγω της ομοιότητας σε επίπεδο κλίμακας– κάποιοι Rāga, αρχικά άσχετοι μεταξύ τους ως προς τους μελωδικούς τύπους ή τις κύριες νότες ή τη διάθεση, μπορεί (σε έναν όχι προσεκτικό αναγνώστη του συστήματος) να εμφανίζονται συγγενικοί, π.χ. ο Āsāwarī και ο Darbari Kānhaďā εντάσσονται και οι δύο στο ίδιο (Āsāwarī) Ţhāţa.
• Τέλος, προβληματίζει ακόμη η επιλογή του Bhātkhande να δώσει το όνομα του Rāga Āsāwarī στο Āsāwarī Ţhāţa, μια και φαίνεται πως υπάρχει και η εξίσου διαδεδομένη εκδοχή του Āsavārī με Re Komala στο Avarohī (στοιχείο που σίγουρα γνώριζε ο Bhātkhande), ενώ υπάρχει ο εξίσου σημαντικός Rāga Jaunapurī που θα μπορούσε να δώσει το όνομά του στο Ţhāţa, καθώς δεν έχει αμφιλεγόμενη κλίμακα και εμφανίζεται πάντα με Re Śuddha.