सरोद Sarod Σαρόd, Σαρόντ (सरोद, Sarod, sarod, sarood, Σαρόd, Σαρόντ) 
[IN] - Συντάκτης: Laios, Sakis 
सरोद / Sarod
Χορδόφωνο όργανο με τέσσερις βασικές χορδές, στον τύπο του αραβικού Oud, που παίζεται με τριγωνικό πλήκτρο που ονομάζεται Jāvā. Κάποιοι πιστεύουν ότι το όνομα προέρχεται από την περσική λέξη “Sarod”, που σχετίζεται με τη μελωδία, αυτή όμως τη σύνδεση δεν κατάφερα να επιβεβαιώσω.
Το Sarod μοιάζει στο σχήμα με το αφγανικό Rabāb, πιστεύεται μάλιστα ότι προέρχεται από αυτό, αλλά διαφοροποιείται σημαντικά, καθώς έχει επιπλέον και Chikārī (ρυθμικού συμπληρώματος) και tarab (συμπαθητικές) χορδές, ενώ το μπράτσο του δεν έχει τάστα και είναι καλυμμένο με μια λεπτή μεταλλική πλάκα. Πριν τα τέλη του 19ου αι., το Sarod είχε εντέρινες χορδές και δεν είχε μεταλλική ταστιέρα. Ωστόσο, με την αντικατάσταση των χορδών από μεταλλικές, η προσθήκη της μεταλλικής πλάκας κρίθηκε αναγκαία. Η αλλαγή των χορδών συνέβαλλε επίσης και στην αύξηση της διάρκειας (sustain) του ήχου, που έκανε το όργανο ικανό να παίξει και αργό ελεύθερο αυτοσχεδιασμό (υφή ālāpa), στον οποίο προτιμώνται τα μελωδικά mīńd (γλιστρήματα / glissandi). Το σώμα του οργάνου είναι ξύλινο (αντίθετα με τα περισσότερα ινδικά έγχορδα που έχουν ηχείο από κολοκύθα), συχνά από μουριά ή τικ. Το καπάκι του ηχείου είναι φτιαγμένο από ζωικό δέρμα (συνήθως κατσίκας), ενώ ο καβαλάρης ακουμπάει πάνω στο δερμάτινο καπάκι προκειμένου να μεταφέρει τις δονήσεις των χορδών. Γνωστοί κατασκευαστές υπάρχουν στην Calcutta [Kolkatta]. Φημισμένος κατασκευαστής Sarod (αλλά και άλλων εγχόρδων) στον 20ό αι. ήταν ο Hemendra Chandra Sen (1922-2010), από την Kolkatta, την παράδοση του οποίου συνεχίζουν οι γιοι του.
Το Sarod είναι όργανο για το οποίο δεν υπάρχει μία γενικά αποδεκτή μέθοδος εκμάθησης, ούτε τρόπος “ορθής” εκτέλεσης και δακτυλοθεσίας. Παλαιότερα κυριαρχούσε το “δακτυλικό” παίξιμο με τα μαξιλαράκια των δακτύλων να πιέζουν τις εντέρινες χορδές πάνω στην ταστιέρα, όπως στα περισσότερα έγχορδα. Στον 20ό αι. υπήρξε μια έντονη στροφή προς τη χρήση του νυχιού του δείκτη και του μέσου για την πραγματοποίηση γλιστρημάτων, μια τάση που σχετίζεται και με τις κατασκευαστικές αλλαγές –μεταλλικές χορδές και ταστιέρα– που ανέφερα προηγούμενα (είτε αξιοποιώντας τέτοιες αλλαγές, είτε απαιτώντας τες). Έτσι, η ποιότητα του ήχου άλλαξε προς το πιο “μεταλλικό” και “λαμπερό”. Στη Maihar gharānā του Allāuddin Khān αποδίδονται επίσης η αύξηση των βασικών χορδών από 3 σε 4, των Chikārī από 2+2 σε 5+2, των συμπαθητικών (tarab) από 9 σε 15 και η επιμήκυνση του οργάνου από 32 σε 39 ίντσες μήκος.
Το ρεπερτόριο του Sarod είναι άμεσα συνδεδεμένο με αυτό του Sitār. Μέσα στα πλαίσια της ίδιας μουσικής οικογένειας κάποιοι γινόντουσαν Sitāriya και κάποιοι Sarodiya. Ζούσαν και μελετούσαν μαζί, μαθαίνανε από τους ίδιους ανθρώπους και ανέπτυσσαν κοινή αισθητική. Λογικό ήταν να είχαν κοινές συνθέσεις, τρόπους ανάπτυξης, προτιμήσεις σε κάποιους rāga κ.λπ. όπως λογικό ήταν να είχαν και διαφοροποιήσεις που σχετίζονταν με τις δυνατότητες του κάθε οργάνου στην εκτέλεση συγκεκριμένων μελωδικών ποικιλμάτων. Για παράδειγμα, το mīńd (γλίστρημα από έναν φθόγγο σε άλλο) στο Sitār επιτυγχάνεται με τράβηγμα / τέντωμα της χορδής κάθετα προς το μπράτσο (για το ανοδικό “ultā” mīńd) ή χαλάρωση μιας ήδη τραβηγμένης (για το καθοδικό “paltā” mīńd). Το αντίστοιχο μελωδικό ποίκιλμα στο άταστο Sarod επιτυγχάνεται με γλίστρημα του δακτύλου από ένα σημείο της χορδής σε άλλο.
Στους διασημότερους εκτελεστές Sarod στον 20ό αι. περιλαμβάνονται οι Allāuddin Khān (περ. 1862-1972) και ο γιος αυτού Alī Akbar Khān (1922-2009), αμφότεροι βασικοί εκπρόσωποι της Maihar gharānā. Ο νεαρότερος γιος του Ghulām Alī Bangaś ήταν ο Nanneh Khān, την παράδοση του οποίου συνέχισε ο μαθητής του Hafiz Alī Khān (1882-1972). Ο Hafiz σπούδασε και με τον –εκτελεστή Vīņā– Wazir Khān της Rampur και ήταν gurubhai (“αδελφός” λόγω σπουδών με τον ίδιο guru) του Allāuddin Khān. Γιος του Hafiz είναι ο Amjad Alī Khān (1945-), γνωστός Sarodiya που επίσης ακολουθεί το στυλ των Seniyā. Ένας άλλος διάσημος εκτελεστής είναι ο Buddhadev Das Gupta (1933-), ο οποίος παίζει ένα Sarod μεγαλύτερο από αυτό του Amjad Alī Khān. Δάσκαλος του Buddhadev ήταν ο Pt. Radhika Mohan Maitra (1917-1981).
Γενικά υπάρχουν δύο κατασκευαστικοί τύποι του οργάνου. {{EXPAND}}
Δείτε τους ακόλουθους γνωστούς εκτελεστές:
Ali Akbar Khan στο youtube Ali Akbar Khan
Amjad Ali Khan [click for Youtube query].
Σχετικά πολυμέσα
